Од ФИРОМ до Северна – дипломатски пораз и меѓународен преседан (6)

Колумна, Национал
проф. д-р Игор Јанев
Понеделник, 3 ноември 2025 година

Во врска со опишаниот незаконски преседан на ОН од 1993 година (што се однесува на воведувањето на обврзувачката несакана референца „ФИРОМ“ во ОН), треба да се забележи дека на политичката арена сѐ повеќе и повеќе земји членки на ОН во билатералните односи постојано со текот на времето продолжија да го признаваат официјалното државно име „Република Македонија“ и секоја година сѐ повеќе членки на ОН го користат (г) тоа уставно име („Република Македонија“) за сите цели, и покрај протестите на грчката влада.

Процесот на признавање на уставното име „Република Македонија“ продолжи прогресивно до моментот на потпишување на договорот од Преспа во 2018 година, а запре по стапувањето во сила на тој договор.

Македонија под уставното име „Република Македонија“ беше признаена од повеќе од две третини од членките на ОН (околу 136 земји членки на ОН). Потоа, во 2018 година, процесот беше прекинат и конечно запрен во 2019 година, а врз основа на Договорот од Преспа (2018 година) во однос на промената на нејзиниот државен идентитет, сите земји членки на ОН го признаа новото државно име во 2019 година, како: „Република Северна Македонија“.

Тој момент, а особено регистрацијата на договорот во Секретаријатот на ОН, всушност ја претставуваше конечната дипломатска победа на Грција во текот на неделата, над Македонија во долгорочна дипломатска војна (која се карактеризира со суштински неискусна македонска дипломатија и нова влада на чело со политичката партија СДСМ (со премиерот З. Заев) без приоритет да се зачува идентитетот) (Ал Џезеира 2017).

Треба да се истакне дека при процесот на прием на Македонија во ОН, македонската дипломатија (слично како несовесните служби/адвокати во Секретаријатот на ОН) не ја сфатиле незаконитоста на посебната ситуација за прием или дури и го поврзале нивниот случај со претходниот случај на Советодавното мислење на МСП од 1948 година во однос на дополнителните услови, и покрај македонските навидум нестандардни (политички) барања за прием во ООН (МСП, Случај/3).

Македонската дипломатија во 1993 година (и подоцна) не знаеше најмалку три основни правила на меѓународното право:

1. Државите немаат ексклузивни права врз државните имиња (Хенкин 1993), и затоа уставните имиња се предмет на независен суверен избор на секоја од нив, држава или нација и дополнително таквите имиња се основни неповредливи елементи на правната личност и претставуваат права за членство во ОН (националното име и националното знаме се елементи на застапеност во ОН) за која било земја членка во ОН (т.е. членка само ги информира органите на ОН за такво прашање, без никаква политичка одлука за нивно одобрување);
2. Промените на државното име не засегнуваат никакви сопствени територијални права и обврски на земјите, како и правата или обврските на која било друга или трета држава, а со тоа и промената на државно-правниот идентитет не ги загрозува законските права на другите земји членки на меѓународната заедница, односно членки на ООН;
3. Следствено, државното име, како меѓународно јавна правна категорија и суверена правна легитимација, не може: а. да биде предмет на кражба, да биде лишен или присвоен, б. да бидат наметнати, споделени или да бидат предмет на каков било процес на преговори, дискусија или склучување договори (или договор), како и какво било валидно отфрлање по која било основа.

Конечно, македонската дипломатија очигледно не разбра дека промените на државното име, како неприкосновена независна категорија, можеби нема да влијаат на никакво историско толкување, а врз основа на принципите на меѓународното јавно право, државното име, само по себе, не може да има никакви релевантни правни последици во однос на историските толкувања, ниту таквите толкувања може да имаат никакво влијание врз правилата за членство во ООН дефинирани со членот 4 од Повелбата на ОН.

(продолжува)

Национал во повеќе продолженија објавува фељтон од проф. д-р Игор Јанев во врска со истражувањето содржано во неговиот труд од мај 2024 година: „Етноцидот што произлезе од Договорот меѓу Македонија и Грција склучен во селото Преспа („Преспански договор“, 2018) и процесот на асимилација и трансформација на македонскиот идентитет („бугаризација“) како резултат на демонтирање, поништување и уништување на националниот идентитет на Македонците“.