ЕВРОПА НА КРСТОПАТ Дали вештачката интелигенција ќе ја спаси индустријата?
Во последните години, Европската унија се соочува со сериозни предизвици во однос на конкурентноста на својата индустрија. Спорото зголемување на продуктивноста и недостатокот на применета дигитална технологија се клучни фактори кои ја загрозуваат позицијата на европските компании на глобалниот пазар. Новите истражувања укажуваат на тоа дека вештачката интелигенција (ВИ) може да биде клучот за нова ера на продуктивност, но нејзината имплементација е нееднакво распределена низ светот.
Различните стратегии на Европската унија, САД и Кина во однос на инвестиции и институционални рамки создаваат различни модели на усвојување на ВИ технологиите. Според анализа на Санја Филиповиќ, објавена во декемвриското издание на „Макроекономски анализи и трендови“, во последните две децении, уделот на преработувачката индустрија во бруто додадената вредност (БДВ) опаѓа, особено во Кина. Во 2024. година, уделот на преработувачката индустрија во БДВ изнесува 25% во Кина, 14% во ЕУ, 18% во Германија и само 8% во Франција, додека во САД тој е 10%.
Иако индустриската додадена вредност продолжува да расте во многу земји, секторот на услуги расте дури и побрзо, што дополнително ја намалува релативната важност на индустријата. „Традиционално, преработувачката индустрија има повисоки стапки на раст на продуктивноста во споредба со секторот на услуги, но структурните промени доведуваат до намалување на индустриските активности во корист на услугите“, истакнува MAT. Овој проблем е особено изразен во европските земји, каде што бавниот напредок во продуктивноста и ограничената примена на дигитални технологии се клучни пречки за конкурентноста.
Сепак, примената на ВИ во економијата се зголемува, иако се наоѓа во раните фази. Според истражувањето на McKinsey од ноември 2025, 88% од анализираните организации веќе користат ВИ, што е за 10% повеќе од претходната година. Најголемата примена на ВИ е во маркетингот и продажбата. САД се на чело во примената на ВИ, додека Кина бележи значителен раст од 27% во однос на претходната година, а Европа следи со 23%.
Истражувањата покажуваат дека примената на ВИ може да доведе до зголемување на продуктивноста од 10 до 45%, особено во техничките работи и креативните задачи. Инвестициите во ВИ во последната деценија пораснаа скоро 13 пати, а во 2024. година достигнаа 252,3 милијарди долари, со најзначаен раст во приватните инвестиции.
САД остануваат глобален лидер во инвестициите во ВИ, со 109,1 милијарда долари во 2024. година, што е дури 12 пати повеќе од Кина. Иако Кина забележува брз раст во примената на ВИ, таа сè уште заостанува во развојот на напредни чипови. Бројот на патенти во областа на ВИ постојано расте, а Кина е на чело со 69,7% од сите одобрени пријави.
Европската унија, иако има силна академска база и развиен регулаторен систем, се соочува со предизвици во пазарната дифузија на ВИ. Со усвојувањето на првата светска регулатива за ВИ во 2024. година, ЕУ се обидува да постави стандарди за етичка и безбедна примена, но построгите регулативи можат да ја успорат комерцијалната имплементација и да ја намалат атрактивноста на европското ВИ пазар.
Според анализата, САД доминираат во иновациите и пазарната имплементација, Кина во брзината на примена, додека ЕУ предност има во регулативниот пристап. Овие различни модели на развој укажуваат на глобална фрагментација во екосистемот на ВИ и нагласуваат потребата за стратешки инвестиции и координирани политики за одржување на конкурентноста.
