ВОЈНАТА ВО УКРАИНА ГИ ПОДЕЛИ ВЕРНИЦИТЕ – Иста вера, иста традиција, две цркви

Православието е доминантна религија и во Украина и во Русија, а во последните години стана и дел од културната и духовната борба, паралелно со војната што трае повеќе од три и пол години.

Владата на Украина на неколку наврати соопштуваше дека Украинската православна црква (УПЦ) не успеала целосно да ги прекине долгогодишните врски со Москва и дека наскоро би можела да биде забранета. Ова се однесува на една од двете главни православни гранки во Украина – УПЦ и Православната црква на Украина (ПЦУ).

Во 2023 година украинскиот парламент, Врховната Рада, усвои закон кој ја забранува дејноста на Руската православна црква (РПЦ) поради нејзината поддршка за инвазијата врз Украина. Законот предвидува и можност за забрана на секоја организација поврзана со РПЦ. Веднаш потоа започна владино истражување за УПЦ, која традиционално има блиски врски со Москва.

Иако УПЦ ја осуди инвазијата во 2022 година и прогласи независност од Московската патријаршија, украинската влада смета дека црквата не ги презела сите потребни чекори, како измена на статутот, за целосно прекинување на врските.

За да стапи во сила можната забрана, се потребни дополнителни правни процедури. Поднесено е барање до суд за забрана на УПЦ, а доколку судот одлучи против мерката, ќе има право на жалба пред повисок суд. Постапката може да трае со месеци.

Заклучокот дека УПЦ и натаму е поврзана со Москва го донесе Државната служба за етнополитика и слобода на совеста (ДСЕСС). Законот овозможува на одредени парохии на УПЦ да им се забрани користење на имоти кои не се нивна сопственост.

Мерката е насочена кон Киевската митрополија на УПЦ, предводена од митрополитот Онуфриј, на кого Украина веќе му го одзеде државјанството. Поврзаните структури, како манастири и епархии, исто така можат да бидат санкционирани.

Во 2022 година УПЦ престана да го споменува рускиот патријарх Кирил во богослужбите, но во 2024 година тој претседаваше со собор на кој го поддржа ставот на Москва и ја прогласи војната во Украина за „света“.

ДСЕСС побара од УПЦ да обезбеди документи што ќе го докажат прекинот на контролата на РПЦ врз црквите во окупираните територии. Онуфриј одби, наведувајќи дека претходните декларации за независност се доволни. Владата оцени дека УПЦ не е „религиозна организација, туку огранок на држава-агресор“.

На 24 јули Киевската митрополија доби официјална наредба да ги прекине сите врски со РПЦ во рок од еден месец. ДСЕСС од мај до јули спроведе истражување за евентуална поврзаност на митрополијата со забранета странска религиозна организација.

Според анкета на Киевскиот меѓународен институт за социологија во 2024 година, околу 70% од Украинците се православни христијани. Само мал дел се идентификуваат со УПЦ, иако таа и натаму управува со бројни парохии и манастири. Повеќето верници се приклонети кон Православната црква на Украина (ПЦУ), која во 2019 година доби автокефален статус од Вселенскиот патријарх Вартоломеј.